“Blue is the warmest colour” – bộ phim gây tranh cãi của đạo diễn Abdellatif Kechiche khi sử dụng rất nhiều cảnh làm tình trần trụi của hai nữ nhân vật chính đã thắng giải Cảnh Cọ Vàng danh giá tại liên hoan phim Cannes lần thứ 66 năm ngoái, nhưng phải xem phim ta mới thấy rằng, tình dục chỉ là một phần nhỏ lý do. Bộ phim đã làm được một số điều mà không có nhiều bộ phim làm được, đó là vượt qua ranh giới của giới tính để miêu tả sự đặc sắc của tình yêu, thứ khiến người trẻ phải va vấp vào để lớn, để trải nghiệm, để tự hiểu mình và để nhận ra giá trị của cuộc sống.
Bộ phim chia thành hai chương, hai chương lớn của quãng thời gian tuổi trẻ của Adele (Adèle Exarchopoulos), từ khi là cô gái 15 đang học trong trường phổ thông với những bối rối ban đầu của giới tính, cho đến chương hai mở ra cuộc đời khi Adele đã tự tách ra gia đình sống cuộc sống tự lập với công việc tình yêu, đam mê và những va vấp. Mở đầu phim trong lớp học về văn học, người thầy ở lớp Adele đã hỏi: “How do you understand that the heart is missing something?”
Đấy cũng chính là câu hỏi mà đạo diễn người Pháp gốc Tunisia Abdellatif Kechiche đã dùng ba tiếng của bộ phim để trả lời cho Adele. Như mọi cô bé bình thường khác, Adele có những cảm xúc với một thanh niên đẹp trai, giàu cảm xúc. Giọt nước mắt của cô khóc khi cô cảm thấy có gì đó thiếu trong tình cảm của hai người, trong lần quan hệ đầu tiên, sự “thiếu vắng” đã khiến cô không thể tiếp tục đi cùng Thomas (Jérémie Laheurte thủ vai).
Trong cô có dục vọng, một dục vọng đến từ vô thức sau lần tình cờ gặp một người phụ nữ tóc ngắn nhuộm màu xanh tên Emma (Léa Seydoux) – người có đôi mắt buồn và nụ cười ấm áp nhưng phớt đời. Dục vọng đó đã khiến Adele không kiểm soát được cảm xúc của mình, khiến cô băn khoăn về giới tính của mình và rồi như một sự thành thực cô nhận mình là đồng tính với một người bạn gái khác. Để rồi sau đó cô đi tìm như thể duyên phận, định mệnh dẫn lối cho cô tìm thấy Emma trong một quán bar dành cho đồng tính nữ.
Họ đến với nhau, từng chút một. Họ yêu nhau, tình yêu của hai người phụ nữ hóa ra cũng chẳng khác gì cách một người đàn ông và đàn bà đến với nhau, nhưng ở đây họ phải giấu diếm, như Adele vẫn phải tránh xa những lời cay nghiệt của bạn bè xã hội nếu lỡ để cho họ biết. Nhưng Adele chỉ là một cô bé đang lớn, một người phụ nữ đang trong giai đoạn trưởng thành, bản năng trong cô có một điều gì đó không quyết đoán và kiên định, tình cảm cô dành cho Emma đôi khi có những lung lay vô thức mà cô không hiểu rằng đối với tình yêu đó là điều tối kị, dù cho đó là tình yêu không phải theo lối thông thường đi chăng nữa.
Hai nhân vật chính với câu chuyện gần như chỉ có họ trong từng khuôn hình đặc biệt là Adele, những góc máy cận cảnh mô tả khuôn mặt trong nhiều tình huống khác nhau. Nhất là những cảnh quay đặc tả đôi môi vô cùng quyến rũ của Adele, khuôn miệng hé mở đầy gợi cảm, hay trong trong bữa cơm ăn vô tư như một đứa trẻ không cần để ý gì với những miếng ăn ngon lành, đôi chút luộm thuộm nhưng đáng yêu và trong sáng.
Cái cách đặc tả của máy quay cộng thêm Emma sau này đã tăng hiệu ứng thị giác, cảm xúc và nhận thức về chính tâm hồn của Adele: giọt nước mắt khi làm tình, nụ cười khi được ở bên người mình yêu và sự trống rỗng khi mất đi tình yêu. Tất cả được thể hiện trên màn hình khiến ta thấy Adele rất gần gũi, và đồng cảm được với tâm hồn, tính cách của cô. Kechiche đã cũng rất khôn khéo trong kịch bản khi tạo nên hai thế giới của hai người hoàn toàn khác nhau, một người đồng tính công khai, còn một người còn đang phải giấu mình vì những sự phản ứng gay gắt đến từ gia đình và bạn bè. Sự tương phản dù cho đạo diễn không giải nghĩa bằng hình ảnh và sự căng thẳng nhưng đã cho ta thấy hai thế giới khác nhau của hai người, mà sự chung đụng của hai thế giới đó là điều khó có thể tồn tại lâu dài. Đổ vỡ là tất yếu.
Điều tiên là bạn bè ở hai bữa tiệc sinh nhật của hai người, sinh nhật Emma thì chỉ có những người đồng tính, những người chấp nhận đồng tính như một điều bình thường trong cuộc sống, còn một bên là gia đình và bạn bè trong sinh nhật của Adele, khuôn mặt và đôi mắt cô luôn biểu đạt sự không hòa hợp vì bên trong cô quá nhiều thứ phải giấu, cô không thể sống thật với mình, điều đó còn thể hiện rõ hơn trong bữa cơm thân mật khi từng người đến nhà người kia để ăn tối. Tương phản vừa mang lại sự hài hước vừa nhuốm màu cảm xúc buồn, một điều gì đó lấn cấn và thương cảm cho Adele. Emma xét cho cùng có thể coi là mối tình đầu của cô, người mà cô dành cho tình yêu trọn vẹn và đầy ham muốn nhục dục nhất.
Mối tình đó giống như là một phép thử của cuộc sống đối với cô hơn là một quan hệ được xác định bền vững và nghiêm túc. Nó mang đến cho Adele trải nghiệm về chính cơ thể nữ của mình, về ham muốn, dục vọng và tình yêu. Để rồi khi sự đổ vỡ là tất yếu, phép thử đó mang lại đau đớn tột cùng vì cô đã được hạnh phúc thật sự. Cao trào của cảm xúc chính là điều đã ghi dấu ấn mạnh mẽ trong lòng người xem để từ đó người ta nhìn ra được một tình yêu nằm ngoài phim ảnh, một thứ tình cảm rất đời thường và đẹp, một bài thơ đầy cảm xúc và sự thăng hoa, sự thăng hoa khiến mọi trái tim phải cảm động và trân trọng.
Chính vì muốn mang lại cảm xúc trọn vẹn, nên bộ phim được kéo dài đến ba tiếng với những cú máy dài đầy thử thách tạo cho người xem ta đang thực sự dõi theo những bước đi thực về mặt thời gian của Adele, để ta ít cảm thấy hơn sự cắt gọn khéo léo của đạo diễn, biên tập. Cái cảm xúc thực, cảnh quay chân thực, và độ dài ở một chừng mực vừa đủ khiến cho ta không bị cảm giác thời gian trôi chậm chạp.
Nói thêm về Emma, cô là một người phụ nữ từng trải hơn về mặt cảm xúc rất nhiều so với Adele, là người dù cho đạo diễn không nhắc đến quá khứ nhưng ta có thể hiểu được cô đã phải trải qua khó khăn nhường nào để có thể công khai về giới tính của mình. Đôi mắt của Emma lúc nào cũng như ẩn giấu điều gì đó, sâu lắng và buồn cộng hợp với nụ cười của một người từng trải, vừa dịu dàng, sâu sắc và khó hiểu, đầy nội tâm. Emma và Adele yêu nhau say đắm, nhưng ở hai người lại là hai cá tính và sự trải nghiệm ở hai cấp độ hoàn toàn khác nhau.
Adele đơn giản, chân thật và sốc nổi bao nhiêu thì Emma sâu sắc, từng trải và chín chắn bấy nhiêu. Họ yêu nhau bằng đam mê và chia tay nhau về những xung đột mà nếu nhìn sâu vào thì đó không chỉ đơn giản là sự xung đột của một mối tình khi có một sự không thỏa mãn về mặt sở hữu, mà đó là sự xung đột như một cái duyên định sắp sẵn từ khi họ gặp nhau đến khi bóng hình Adele đi lầm lũi một mình trong chiếc váy xanh đẹp buồn bã.
Trong tiếng Anh màu xanh cũng có nghĩa là nỗi buồn, màu xanh là màu tóc của Emma, là định mệnh của Adele khi tiếng sét tình yêu và giới tính đã đổ ập vào người cô, khiến cho cô được yêu và bị đau khổ. Adele là người mạnh mẽ và cá tính, dù cho đau khổ cùng cực thì cô vẫn luôn có thể làm tốt công việc của mình với vai trò giáo viên mẫu giáo. Sự đan xen giữa cuộc đời bình thường, và cuộc sống bên trong của Adele đã tạo nên một Adele ấm áp và giàu tình cảm. Tôi nhắc nhiều đến hai chữ tình cảm khi dành cho bộ phim này cũng phần nhiều vì nó là điều níu tôi lại mạnh mẽ đến mức đi xem đến hai lần chỉ trong ba ngày.
Một kịch bản tuyệt vời, nhưng điều tuyệt vời trên hết đó là khả năng diễn xuất sâu sắc của hai nữ diễn viên chính. Adèle Exarchopoulos một diễn viên chưa nhiều tên tuổi nhưng đã lột tả được quá tuyệt vời một Adele đơn giản, mong manh nhưng mạnh mẽ và độc lập. Khuôn mặt trẻ trung không trang điểm, đôi môi quyến rũ, đôi mắt trong sáng. Dù cho trong những cảnh bình thường, hay đến khi đầy đam mê, trong những cảnh làm tình trần trụi mà ở đó đạo diễn bắt diễn viên của mình phải làm sao lột tả được chân thực được nhục dục mạnh mẽ của những kẻ đang yêu, Adele đều làm được rất tốt, những giọt nước mắt của cô dường như thật đến nỗi chúng chính là Adele của phim.
Đi cùng với Adele là một Léa Seydoux từng trải, buồn và đầy tính nghệ sĩ, một sinh viên năm thứ tư của đại học Mỹ Thuật. Léa đã thể hiện qua đôi mắt và hành động một Emma vừa như người tình, vừa như người hướng dẫn Adele đi sâu vào bản năng và tìm hiểu chính mình. Emma là đam mê của Adele và ngược lại. Nhưng nếu ở Adele đó là tình yêu đầu đời thì ở Emma là sự từng trải, luôn biết điểm dừng và đôi khi có sự hờ hững mà Adele lại nghĩ rằng đấy là sự thiếu yêu thương. Léa không chỉ quyến rũ đối với Adele, mà cô còn vô cùng quyến rũ đối với người xem từ sự lạnh lùng đến khiếu thẩm mỹ, kiểu tóc và trang phục, nụ cười phớt đời nhưng ấm áp. Họ chính là hai hòn ngọc thô mà sự tinh tường của Kechiche đã nhận ra và khiến họ tỏa sáng.
Bộ phim có nhiều cảnh làm tình trần trụi với sự dụng công tỉ mẩn của đạo diễn, điều gây ra không ít giấy mực phê bình và chê trách đạo diễn. Và còn nào những lời đồn thổi về sự không hài lòng đến từ diễn viên. Nhưng khi chạm vào những cảnh làm tình đó thì ta mới thấy chúng thực sự là công sức xứng đáng, nó không gây ra cảm xúc về nhục dục mà tạo nên một cảm giác an toàn về tình yêu, ở đó sự thăng hoa của họ diễn ra chân thật và thỏa mãn. Nó nói cho ta hiểu rằng, tình dục chỉ là một phần của cuộc sống, một phần của tình yêu, điều mà nhiều người tò mò thì với những người khác nó chỉ là sự chín muồi khi yêu nhau. Khi đồng tính còn đang gây nhiều tranh cãi và tốn nhiều giấy mực để đồng ý hay phản đối thì Kechiche đã khéo léo chưa chủ đề đồng tính lồng vào một thứ lớn hơn, một thứ mà ai cũng phải trải qua là tình yêu tuổi trẻ. Tình yêu qua bộ phim cho chúng ta thấy đồng giới hay khác giới cũng đẹp, cũng đau khổ và cũng đáng trân trọng.
Bài của Tuấn LaLarme viết cho Mann Up.
