Quanh cuộc sống của chúng ta luôn có rất nhiều người hùng thầm lặng hiện diện.
Ví như xem một bộ phim hay và tuyệt đẹp xong liệu chúng ta nhớ được những ai làm ra nó hay chỉ mải mê ca tụng những đạo diễn, biên kịch, nam chính, nữ chính…? Càng tìm hiểu nhiều tôi mới thấy rằng sau mỗi bộ phim là một bộ máy quá khổng lồ với nhiều mắt xích tuy nhỏ bé mà không kém quan trọng: chuyên viên trang điểm, thiết kế trang phục, trợ lý trường quay, thợ điện…
Có nhiều công việc chẳng được đưa ra ánh đèn sân khấu nhưng những con người ấy vẫn miệt mài và đam mê với nghề. Tôi nghĩ những nghề như lưu trữ viên cần sự can đảm của những anh hùng thực thụ: làm những điều đúng đắn cho dù không ai biết đến, làm những gì bản thân mình yêu mến, tin tưởng và trân trọng dù chẳng có người khích lệ, cổ vũ hay vinh danh.
Theo Wikipedia, lưu trữ viên được định nghĩa là các chuyên gia thực hiện các công việc đánh giá, thu thập, tổ chức, bảo quản, duy trì, kiểm soát, truy cập và cung cấp những thông tin được xác định là có giá trị bảo quản lâu dài. Các thông tin này được bảo quản bởi lưu trữ viên có hình thức rất đa dạng và phong phú, không giống như thủ thư chỉ bảo quản và trông coi sách vở trong thư viện là chính. Từ đủ mọi loài hình truyền thông như tranh, hình ảnh, video, băng ghi âm, đoạn âm thanh, thư từ, tài liệu, hồ sơ điện tử, sách vở…
Nghệ thuật là thứ tài sản duy nhất chúng ta đang để lại cho các thế hệ mai sau. Hai mươi, năm mươi, một trăm năm nữa nhìn lại có những thứ vẫn còn trường tồn mãi với thời gian nhưng cũng giật mình vì nhiều điều đã biến mất không một vết tích, chỉ còn được lưu trữ lại trong ký ức bằng hình ảnh. Chưa nói đến cái gì to tát, như hôm nay tôi tìm thấy một cái cốc nhựa lăn lóc bụi bặm trong góc nhà. Chất liệu, màu sắc và mùi của nó không hiểu sao khiến tôi nhớ đến cái thời mình đi học mẫu giáo được các cô cho ăn trưa bán trú cũng bằng cái bát nhựa kiểu kiểu này. Nhỏ bé thế thôi mà cũng khiến con người ta thấy bần thần đến lặng người.
Cái sự phấn khích khi ngắm nhìn những tấm ảnh mình thời thơ bé, mọi thứ mờ nhạt trong ký ức bỗng trở nên rõ nét trong tích tắc. Cảm giác hoài cổ sâu sắc khi vô tình lướt qua những tấm ảnh thế giới cả mấy chục năm trước, nhìn những sự vật, sự kiện, những nơi mình chưa bao giờ được chứng kiến tận mắt. Kỹ thuật số đã đưa nhân loại lên một tầm cao mới, làm cuộc sống tiện lợi hơn nhưng nó chắc chắn sẽ không bao giờ thay thế được analog như báo giấy, ảnh in, sách bìa cứng, đĩa than, tranh vẽ… vì giá trị của chúng trường tồn mãi mãi.
Hiệp hội địa lý Quốc gia Hoa Kỳ (National Geographic Society) được thành lập ngày năm 1888 với mong muốn thành lập một hiệp hội nhằm nâng cao và phổ biến kiến thức địa lý cho người dân. Chín tháng sau đó, hội ra mắt Tạp chí National Geographic (gọi tắt là Nat Geo) – sau này trở thành một trong những tạp chí nổi tiếng và danh giá nhất thế giới với thiết kế khung viền vàng đặc trưng trên bìa ngoài. Ra 12 số báo một năm cộng với nhiều phụ bản, đặc bản chuyên đề và một kênh truyền hình, Nat Geo đòi hỏi tiêu chuẩn cực cao về chất lượng bài vở và cách dẫn truyện bằng hình ảnh vô cùng tự nhiên. Trong suốt 126 năm tồn tại Nat Geo đã thu về rất nhiều những bức ảnh ấn tượng và quý giá từ khắp mọi nơi trên thế giới. Chẳng phải tự nhiên Nat Geo lại có đến 32 ấn bản bằng đủ các thứ tiếng với hơn 60 triệu độc giả trên toàn cầu.
“Hình ảnh là công cụ quyền lực và tự thân đã thể hiện được điều muốn nói. Chia sẻ những gì bạn thấy và trải nghiệm qua ống kính máy ảnh cho phép bạn kết nối, chuyển động và khơi nguồn cảm hứng cho nhiều người trên thế giới”, Chris Johns, Tổng Biên tập Tạp chí National Geographic nói.
Bill Bonner làm công việc lưu trữ viên tại Nat Geo suốt 31 năm qua. Nghĩ đến cảnh người đàn ông già làm việc cặm cụi ở một tầng hầm lạnh lẽo, không cửa sổ ngay giữa thủ đô Washington nước Mỹ khiến tôi thấy bùi ngùi lạ. Bill làm việc một mình, nhưng tự thân ông lại không nghĩ vậy. Ông nói mình đang sống trong một cỗ máy thời gian sống động được tạo thành từ tám triệu tranh, ảnh, autochrome của tạp chí Nat Geo từ những năm 1870. Ông không cảm thấy một mình và cô đơn vì có hàng triệu con người bất tử hàng ngày bầu bạn và kể cho ông những câu chuyện đời họ.
Tôi chưa có cơ hội được ngắm nhìn tận mắt bộ sưu tập của Bill nhưng tôi hiểu cái cảm giác choáng ngợp ấy. Hãy tưởng tượng ra cảm xúc của bạn khi vô tình tìm thấy một bức ảnh cũ kỹ mờ bụi tưởng đã mất của mình thời tấm bé và nhân nó lên hàng nghìn, hàng triệu lần. Chẳng cần đến những bức ảnh mang tính biểu tượng hay huyền thoại – đơn giản nó ghi lại ký ức, cuộc đời của những con người bình thường như chính chúng ta vậy thôi. Của một thời đã qua. Của một thời đã xa.
Đoạn phim tài liệu dài năm phút ngắn ngủi của Nat Geo đã phần nào cho chúng ta thấy công việc thường lệ của Bill – chăm sóc những bức ảnh phần lớn chưa bao giờ được công bố và nhìn thấy ánh mặt trời. Cách Bill đeo găng tay và nâng niu, dành sự tôn trọng cho những đứa con tinh thần của mình làm người ta thấy thật ấm lòng. Chẳng cần mở danh mục Bill cũng biết bức ảnh này ai chụp, ở đâu, khi nào, nhân dịp gì và cả tá những điều tưởng chừng là tiểu tiết như thế.
Có lẽ vì với ông, mỗi bức ảnh là một thực thể sống chứa ký ức tuyệt đẹp của một thời vang bóng, nay đã bị thời gian chôn sống, bị thế giới bên ngoài cho vào quên lãng. Nhiệm vụ của ông là giữ cho những sinh linh không chết, cho đến khi chúng được sống lại một lần nữa.
Bạn có thể vào blog FOUND của Nat Geo để ngắm thêm những bức ảnh cũ đang được dần số hóa và đưa đến rộng rãi hơn với thế giới.
