Chắc ai cũng nhận ra rằng không có gì tồn tại mãi mãi, ngay cả tình yêu. Đối với nữ danh ca người Pháp Edith Piaf tình yêu là sự vĩnh cửu, nhưng với đa số những người khác, đáng buồn thay là nó sẽ biến mất vào một ngày nào đó, dù là dưới hình thức này hay hình thức khác.
Schopenhauer đã nói: “Kẻ anh hùng cho rên rỉ là xấu hổ, trừ rên rỉ vì tình vì khi rên rỉ vì tình, không phải riêng họ mà chính là cả nhân loại loại đang rên rỉ” để thấy được rằng việc yêu và đau khổ là cơn sốt thông thường của loài người. Chúng ta biết rằng đâm đầu vào một cuộc tình, đã yêu thì rồi sẽ có ngày sự trớ trêu của tình cảm sẽ biến tình yêu đấy thành địa ngục.
“Một người về đỉnh cao, một người về vực sâu” (Trịnh Công Sơn).
“Eternal sunshine of the Spotless Mind” đưa ra một giải pháp là tạo ra một công ty có khả năng xóa đi ký ức của mình về môt đối tượng khác, biến dòng thời gian có người đấy bên cạnh trở thành hư không, ta lại sống tiếp cuộc đời ta mà coi như chưa từng có người đó xuất hiện. Kate Winslet và Jim Carey đóng vai hai người tình Clementine và Joel.
Như mọi cuộc tình khác, họ gặp nhau tình cờ trên bãi biển. Họ nói chuyện, tìm được ở nhau sự đồng điệu của tâm hồn, tìm được ở nhau những sự thiếu hụt có thể bù đắp, họ yêu nhau, sống với nhau, nhưng rồi sự đồng điệu rạn vỡ như vẫn thường thấy ở tất cả các đôi tình nhân trên đời, họ bắt đầu cãi vã, nghi kỵ, đến một ngày Clementine – trong sự bồng bột của một người phụ nữ với cá tính mạnh và cảm xúc lúc nào cũng đầy tràn quyết định tìm đến Lacuna để xóa hết kí ức đã và đang có về Joel.
Tôi dám cá là trên đời này có khối người sẵn sàng làm cái việc điên rồ là xóa đi ký ức về người mình yêu khi thất tình, khi đang đau khổ tuyệt vọng. Nếu ai đã yêu thì sẽ hiểu được cái địa ngục mà mình phải trải qua khi mất đi tình yêu đó. Joel thất vọng, chán nản và buồn bã khi phát hiện ra mình đã bị xóa, anh cũng tìm đến công ty đấy để xóa ký ức về Clementine như một cách trả thù. Tiếp theo đấy bộ phim là chuỗi những hình ảnh về mối tình của họ diễn ra trong đầu của Joel, những hình ảnh phản chiếu lại lần cuối trước khi bị xóa hoàn toàn ra khỏi bộ não.
Ban đầu khi những ký ức phiền muộn, cãi vã của hai người hiện ra thì nó dễ dàng được Joel chấp nhận để máy móc xóa bỏ nó khỏi đầu, nhưng đến khi những thuở ban đầu yêu nhau say đắm trở về thì anh không còn dễ dàng chấp nhận nữa mà cái tiềm thức trong anh bị đánh bật dậy. Cái tiềm thức yêu thương Clementine tha thiết không chấp nhận bị xóa những ký ức đẹp đẽ đó đã phản kháng, tìm cách giữ lại hình ảnh tuyệt đẹp về Clementine. Nhưng làm sao anh thoát khỏi những xúc tu bạch tuộc sục sạo khắp nơi của máy móc đang thâm nhập vào não bộ và xóa dần đi những mảnh gương ký ức có bóng hình Clementine hiện diện?
Bộ phim mang về cho Charlie Kaufman giải thưởng Oscar danh giá dành cho biên kịch xuất sắc nhất. Kaufman là một người thích mang đến cho mọi người trải nghiệm bằng cách lôi khán giả chui vào đầu người khác để tạo dựng nên những thế giới siêu thực tuyệt đẹp. Với “Eternal Sunshine of the Spotless Mind” ông đã rất thành công, được cả công chúng đón nhận và giới phê bình đánh giá cao. Kaufman kết hợp với đạo diễn Micheal Gondry mang đến một thế giới siêu thực nhưng không quá khó hiểu, một câu chuyện tình yêu đầy những biến động đời thường, những dòng thời gian diễn ra trong đầu óc của Joel không khó để nắm bắt và theo kịp mạch phim, đấy vừa là lợi thế để được lòng người xem đại chúng, vừa giúp cho cảm xúc người xem được trọn vẹn.
Thủ pháp đơn giản của kịch bản và hình ảnh phim trong cả câu chuyện từ lúc bắt đầu xóa đến khi Joel tìm cách trốn thoát khỏi nó rất đơn giản, gần gũi và giàu cảm xúc chân thật, khiến cho bộ phim tuy siêu thực nhưng lại mang dáng dấp nghệ thuật biểu hiện của Salvador Dali, làm người xem vừa có thể ngạc nhiên trầm trồ vừa dễ cảm. Siêu thực nhưng đầy chất hài hước, những hài hước ngây ngô và dễ thương của tình yêu. Kaufman và Gondry khiến khán giả nghĩ rằng họ đang theo dõi một tình yêu thực sự, một tình yêu đến từ một cô gái cá tính có những dị biệt trong cách sống, và một anh chảng hơi nhút nhát, rụt rè và đa cảm.
Những khung cảnh lãng mạn, những trò hơi “bựa” mà hai người khi đã yêu nhau thì không còn xa lạ với nhau nữa và sẵn sàng phô ra hết những tật xấu của mình, rồi sự cãi vã đến từ những tình huống ngớ ngẩn nhất… Những dòng thời gian luôn biến chuyển từ trong đầu của Joel ra đến hiện thực, từ những đoạn cãi vã cho đến quay về trước nữa khi họ mặn nồng lại vừa tinh tế, khiến cho bước chuyển tình tiết trở nên khô cứng mà mềm mại và đáng yêu vô cùng.
Tôi cũng đã từng yêu và chia tay với cảm xúc rất đồng điệu với Joel. Bộ phim đến một thời điểm nhất định đã không còn đơn thuần là câu chuyện về hai nhân vật chính yêu nhau nữa mà trở thành sự trăn trở của niềm đau nhung nhớ, nỗi đau của những ký ức vụn vỡ, những kỉ niệm đầy ắp hạnh phúc. Hạnh phúc trước kia càng tột đỉnh thì nỗi đau hiện tại càng nhức nhối. Nhưng liệu sự xóa bỏ ký ức có phải là giải pháp, có phải là điều mà ta nên làm? Tôi nghĩ chắc chắn không, Joel không phải vì tuyệt vọng mà đi làm việc đấy, chỉ là do Clementine đã đầy sự tự ái và lòng tự trọng lên quá cao khiến anh mất lý trí mà tìm đến công ty xóa ký ức.
Khi nhận chân ra giá trị của tình yêu anh đã tìm cách chối bỏ chính cái công đoạn xóa bỏ mà mình từng định tìm đến và chạy, chạy nhanh ra khỏi những vùng kí ức bị vây hãm và đang bị xóa đi một cách tàn nhẫn. Tình yêu không phải là một trò chơi, càng không phải là cái gì có thể can thiệp bằng máy móc hay thượng đế, tình yêu mang đến cho ta tất cả những hạnh phúc mà không thứ gì khác trên thế giới có thể mang lại, cái hạnh phúc nằm ngoài định lượng của các mối quan hệ xã hội. Vì thế nên thật khó chấp nhận một khi một người từng được nhận ngần ấy hạnh phúc lại quay ngoắt và sợ hãi khi phải gánh lấy cũng ngần ấy đau thương. Tôi nghĩ đó là cái công bằng gần như duy nhất giữa cho và nhận.
Tình yêu không chỉ nằm ở bề nổi của trái tim mà chạm tận vào tiềm thức của tâm hồn nên phát kiến của Kaufman nghĩ ra nhưng rồi chính ông cũng là người phủ nhận nó. Phủ nhận cỗ máy ấy cũng chính là phủ nhận khả năng xóa bỏ một tình yêu sâu đậm trong thời gian ngắn ngủi. Joel khi tỉnh dậy sau trị liệu xóa bỏ đã chạy đến Montauk một cách vô thức không thể lý giải. Clementine cũng vậy, cô chạy đến đấy trong nỗi niềm trống rỗng của linh hồn, cô phải đi, cần đi đến nơi nào đó mà tiềm thức mách bảo cô phải đến.
“Eternal sunshine of the spotless mind” – ánh dương vĩnh cửu của một tâm hồn thanh khiết. Tình yêu trong cái tồn tại nhất thời và thiên biến của nó vẫn để lại một vết hằn sâu bên trong những người yêu nhau, một vết rạn mãi mãi không thể xóa bỏ trên tường. Qua cái vết rạn đấy, sự trải nghiệm hạnh phúc chiếu ánh sáng rực rỡ của mình qua đó, mảnh thôi, nhỏ thôi nhưng đủ để khiến cho trái tim con người trở nên luôn luôn nồng ấm và tươi sáng. Chúng ta đau, nhưng sau cơn đau đó chính là ánh dương vĩnh cửu.
How happy is the blameless vestal’s lot!
The world forgetting, by the world forgot.
Eternal sunshine of the spotless mind!
(Alexander Pope)
Bài của Tuấn LaLarme viết cho Mann Up.
